Bách bộ

Bách bộ

Bách bộ còn gọi là củ ba mươi, dây dẹt ác, mằn sòi (Tày), mùi sấy dòi (Dao), hơ linh (Ba na). Tên khoa học: Stemona tuberosa Lour. Bách bộ là cây mọc hoang ở khắp nơi. Bộ phận dùng làm thuốc là rễ củ ở dưới đất, đã phơi hay sấy khô. Theo Đông y, bách bộ vị ngọt, đắng, tính hơi ôn. Vào kinh phế, có tác dụng nhuận phổi, chữa ho; ngoài ra, có tác dụng tẩy giun, trừ sâu bọ, chấy rận. Liều dùng: 8 – 20g.

Một số cách dùng bách bộ làm thuốc:

Nhuận phổi, chữa ho: Dùng cho lao phổi, ho lâu ngày, sốt hâm hấp buổi chiều, viêm phế quản, ho gà.

- Bách bộ tươi 1kg, bỏ vỏ, bỏ lõi, giã nát, vắt lấy nước cốt, bỏ bã, thêm mật vào thắng để cô thành cao. Mỗi lần uống 1 muỗng, ngày uống 3 lần. Chữa chứng ho lâu năm.

- Bách bộ 40g, thiên môn 40g, mạch môn 40g, bạch mai 3 quả, tang bạch bì 20g. Dùng một chén nước cốt gừng tươi, hòa với mật ong, luyện làm viên bằng hạt nhãn. Mỗi lần ngậm 1 viên. Chữa ho lâu năm, phiền nhiệt dần thành ho lao.

- Bách bộ 16g, kinh giới 12g, bạch tiền 12g, cát cánh 12g. Sắc uống. Chữa cảm mạo gây ho, ngứa họng, có ít đờm.

- Bách bộ 16g, hoàng cầm 12g, đan sâm 12g, đào nhân 12g. Sắc uống ngày một thang, uống liền trong 2 – 3 tháng. Chữa lao phổi. Có thể dùng bách bộ 12g, sắc lấy nước, thêm bột bạch cập 12g, uống.

- Bách bộ 1.000g, sa sâm 1.000g, sắc với 5.000ml nước, bỏ bã, cô đặc thêm 1.000g mật ong, cô nhỏ lửa thành cao. Mỗi lần uống 1 thìa canh, ngày 2 lần. Chữa ho do lao phổi và ho do phổi nóng (phế nhiệt).

- Bách bộ 20g, ma hoàng 8g, tỏi 1 củ, rễ cây bông 3 cái. Sắc uống. Chữa viêm phế quản mạn tính sinh ho, hen suyễn.

Tẩy giun, trừ chấy rận, chữa ngứa:

- Bách bộ, binh lang, sử quân tử, liều lượng bằng nhau, nghiền thành bột, hòa với dầu bôi chung quanh hậu môn. Trị giun kim.

- Bách bộ 63g sắc lấy nước, cô còn 20ml nước đặc thụt rửa vào buổi chiều. Làm liền 2 – 3 tối.

- Bách bộ 200g, rượu cao độ 1.000ml ngâm trong 24 giờ, lấy dung dịch rượu bôi vào chỗ bị chấy rận.

- Bách bộ giã nát, xoa vào chỗ mẩn ngứa, muỗi đốt, viêm da, sâu bọ đốt.

- Bách bộ 20g, khổ sâm 12g, bằng sa 8g, hùng hoàng 8g. Sắc đặc, bôi rửa chỗ bị phát ban.

Diệt côn trùng: Nước sắc bách bộ, thêm ít đường mật để diệt ruồi. Dung dịch 1/20 làm chết hết bọ gậy. Rắc bột bách bộ vào hố phân sẽ giết chết dòi bọ.

Kiêng kỵ: Bách bộ dễ hại dạ dày, dễ gây tiêu chảy nên người yếu dạ, hay tiêu chảy không được uống. Không dùng cho người tỳ vị dương hư. Bách bộ ở liều cao dễ ức chế trung tâm hô hấp, có thể gây tử vong.